Gia Sư Biên Hòa phân tích tư tưởng nhân dân trong bài thơ Đất Nước

Trần Lai

Gia Sư Biên Hòa thấy rằng đề tài đất nước trong thơ thời kì kháng chiến chống Mĩ là một đề tài rộng lớn, ở mỗi nhà thơ có cách cảm nhận riêng mang dấu ấn trải nghiệm riêng của bản thân, đặc biệt là các cây bút trực tiếp cầm súng chiến đấu ở chiến trường như: Nguyễn Duy, Phạm Tiến Duật, Hữu Thỉnh, Thanh Thảo,… Tiêu biểu trong đó là tư tưởng đất nước của nhân dân được thể hiện một cách sâu sắc trong bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm.

 Bài thơ mở đầu bằng chín câu thơ lý giải cội nguồn đất nước để trả lời cho câu hỏi đất nước có từ bao giờ. Đất nước ra đời trước khi con người có mặt trên trái đất này vì thế không ai biết được cụ thể nó có từ bao giờ, chỉ biết rằng “khi ta lớn lên đất nước đã có rồi”. Nguyễn Khoa Điềm đã mượn mô típ quen thuộc của truyện cổ tích “ngày xửa ngày xưa” để nói lên lịch sử hình thành của đất nước đã từ lâu lắm rồi. Đồng thời nhà thơ còn gắn sự ra đời của đất nước với văn hóa hình thành từ lâu đời, đó là những phong tục tập quán rất quen thuộc trong nếp sinh hoạt truyền thống của dân tộc ta. Phong tục ăn trầu xuất hiện trong cuộc sống hằng ngày với hình ảnh “miếng trầu là đầu câu chuyện”, trong các sự kiện quan trọng của đời người như đám hỏi, đám cưới, đám tang. Bên cạnh đó còn có tục búi tóc sau đầu, hình ảnh cái kèo, cái cột thành tên. Đất nước còn lớn lên cùng với hành trình lịch sử dựng nước, giữ nước và lao động sản xuất để xây dựng đất nước. Hình ảnh nhân dân ta trồng tre để đánh giặc đã rất quen thuộc trong sự tích Thánh Gióng. Công cuộc lao động sản xuất vất vả để làm ra hạt gạo, phải trải qua một nắng hai sương, qua các công đoạn sản xuất: xay, giã, giần, sàng cũng được nhắc đến trong đoạn thơ. Đất nước ra đời cũng gắn với đời sống sinh hoạt tình nghĩa với hình ảnh gia đình, vợ chồng thủy chung. Đây là chính là yếu tố gợi lên sự gần gũi , gắn bó nhất, thiêng liêng nhất trong các yếu tố hình thành nên một đất nước, một dân tộc. Câu thơ kết “Đất Nước có từ ngày đó” như một hình thức quy nạp. Như vậy, cội nguồn đất nước gắn với những hình ảnh bình dị, quen thuộc, bình thường nhất.

Trung tâm gia sư Biên Hòa cho rằng Đất nước được hình thành nên từ phương diện địa lý qua các hình ảnh giản dị. Đó là hình ảnh sinh hoạt đời thường “anh đến trường”, “em tắm”. Đó là hình ảnh đi vào ca dao truyền thống “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”, “con cá ngư ông móng nước biển khơi”. Bài thơ còn mở ra không gian sinh tồn của người dân Việt Nam, đó là phạm vi mà nhân dân ta đã sống qua các triều đại. Không gian tình yêu cũng được tái hiện khi tác giả gắn hình ảnh đất nước với tình yêu đôi lứa qua hình ảnh “anh” và “em”. Đặc biệt, tác giả đã đưa không gian lịch sử vào trong bài thơ. Không gian ấy bắt đầu từ những truyền thuyết nhuốm màu sắc lịch sử, lí giải sự ra đời của các dân tộc anh em “con rồng cháu tiên” cùng các triều đại vua Hùng đã có công dựng nước và giữ nước “nhớ ngày giỗ Tổ”. Đất nước còn được hình thành từ không gian văn hóa. Không gian ấy gắn với các sự tích: Chim về, Rồng ở, Lạc Long Quân, Âu Cơ cùng truyền thống uống nước nhớ nguồn.
Gia sư tại Biên Hòa Đồng Nai thấy rằng trong tất cả các không gian ấy không thể thiếu bóng dáng và vai trò của con người. Con người Việt Nam đã lao động xây dựng đất nước, chiến đấu chống thù trong giặc ngoài đầy gian khổ. Bên cạnh đó, những người dân còn phải gánh vác nhiệm vụ duy trì nòi giống, giáo dục con cháu về trách nhiệm của bản thân, tiếp nối truyền thống của cha ông. Như vậy mỗi một thế hệ con người Việt Nam đều mang trong mình nhiệm vụ giữ gìn phát huy những gì thế hệ đi trước để lại và đồng thời có cả trách nhiệm với thế hệ tương lai. Đất nước Việt Nam không những được hình thành từ không gian địa lý, lịch sử mà còn được xây dựng từ sự hòa hợp của con người, giữa cái riêng và cái chung. Hình ảnh đất nước có trong mỗi con người chúng ta. Mỗi con người chúng ta hôm nay đều được thừa hưởng những thành quả về vật chất và tinh thần của các thế hệ trước để lại. Tác giả đã gắn kết hiện tại với quá khứ và nó là cả một hành trình để những thành quả quá khứ được phát huy ở hiện tại với những con người đương thời. Tác giả đã thức tỉnh cho chúng ta một nhận thức sâu sắc: để có được một đất nước như ngày hôm nay là kết quả của cả một quá trình gian lao vất vả của các thế hệ cha anh. Đồng thời tác giả cũng sử dụng những hình ảnh, từ ngữ nói về tình yêu đôi lứa để nói rằng đất nước được tạo ra từ chính tình yêu. Từ tình yêu đôi lứa dần phát triển lên thành những tình yêu cao cả hơn, đó là tình yêu quê hương, đất nước, là sự hài hòa giữa cái riêng và cái chung.

 Trung tâm gia sư ở Biên Hòa nhận thấy đất nước được dựng lên từ những con người vô danh. Đó là những người con trai ra trận đánh giặc. Đó là những người con gái ở nhà làm lụng vất vả. Những con người giản dị, bình thường nhưng không tầm thường ấy đã làm nên lịch sử hơn bốn nghìn năm đất nước. Họ giữ lửa, dạy trồng lúa, truyền giọng nói, mở mang bờ cõi, làm nên văn hóa, truyền thống của dân tộc, không có họ thì sẽ không có đất nước của ngày hôm nay. Vì vậy, Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định “Đất nước này là đất nước của nhân dân”. Đây chính là tư tưởng của toàn bộ bài thơ. Đất nước không phải của bất kì một vị vua hay một triều đại nào cả mà ngay từ khi mới được hình thành, đất nước đã là của nhân dân bởi nó sinh ra từ nhân dân, vì nhân dân mà tồn tại.
Với cái nhìn mới mẻ về đất nước qua các phương diện lịch sử, địa lý, văn hóa, tình yêu,.. Nguyễn Khoa Điềm đã xây dựng lên một hình ảnh đất nước toàn vẹn – đất nước của nhân dân. Tư tưởng ấy đã khẳng định vai trò của những con người vô danh, bình thường mà không tầm thường.
 

Tôi là Trần Lai hiện đang là Co-Founder của Gia Sư Minh Trí. Trong blog của mình tôi chia sẻ các phương pháp học tập hiệu quả, các bài văn hay, thông tin về tác giả, tác phẩm để quý thầy cô, quý phụ huynh và các em học sinh tham khảo. Hi vọng sẽ giúp ích cho quý độc giả

Trần Lai

• Soạn bài Đồng Chí hay nhất | Gia sư Biên Hòa
• Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa tình cảm gia đình | dạy kèm ở Biên Hòa
• Trình bày suy nghĩ về lòng khoan dung của con người trong cuộc sống | Gia sư Biên Hòa
• Cảm nhận về đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích | Gia sư uy tín Biên Hòa
• Phân tích cảm nhận hình ảnh thiên nhiên và con người trong bài thơ Tây Tiến | Gia Sư Biên Hòa