Gia sư ở Thủ Đức thấy rằng dưới nhiều điểm nhìn khác nhau, sông Hương mang nét đẹp riêng đôc đáo khác biệt. Từ góc độ văn hóa, sông Hương mang một hình dáng khác. Với những trải nghiệm sâu sắc và kiến văn phong phú, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khái quát: sông Hương là cái nôi của âm nhạc cổ điển xứ Huế và dân ca Huế.
“Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.” “Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này trong một khoang thuyền nào đó.” Và đặc biệt hơn nữa, nhà văn đã lý giải một cách bất ngờ và thú vị: Nguyễn Du bao năm lênh đênh trên quãng sông này với một phiến trăng sầu: “Hương giang nhất phiến nguyệt” đã đưa cảnh sắc xứ Huế làm nên vẻ đẹp thơ mông trong “Truyện Kiều”. Gia sư ở Thủ Đức thấy Nguyễn Du đã diễn tả “Tứ đại cảnh” của Huế qua tiếng đàn Kiều:
“Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như tiếng suối mới xa nửa vời.”
Tấm lòng của người dân Châu Hóa với quê hương xứ sở cũng được ví như mối tình thủy chung giữa Kim – Kiều. Không chỉ vậy, tác giả còn phát hiện có một dòng thi ca về sông Hương. Thú vị hơn là “dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ.” Tản Đà có một “Dòng sông trắng – Lá cây xanh.” Khí phách của Cao Bá Quát đã tạo nên dòng sông hùng tráng như “kiếm dựng trời xanh”. Đối với Bà Huyện Thanh Quan, nó trở thành nỗi quan hoài vạn cổ và đột ngột thành sức mạnh phục sinh tâm hồn trong thơ Tố Hữu.
Gia sư ở Thủ Đức thấy rằng Sông Hương còn được khám phá dưới góc độ lịch sử. Nó trở thành chứng nhân cho những sự kiện lịch sử. những biến thiên của đất nước. Nó là “dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước các Vua Hùng. Trong sách dư địa chí của Nguyễn Trãi, nó mang tên là Linh giang, dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt để bảo vệ biên giới phía Nam của tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại.
Thế kỉ mười tám, nó vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ; nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ mười tám với máu của những cuộc khởi nghĩa, và từ đấy sông Hương đã đi vào thời đại cách mạng tháng tám bằng những chiến công rung chuyển.” Nhà văn đã có một phát hiện độc đáo: sông Hương không chỉ trữ tình mà còn mang vẻ đẹp hào hùng của những chiến công.
Gia sư ở Thủ Đức thấy rằng con người xứ Huế cũng vậy, không chỉ tình tứ, đài cát mà còn anh hùng: “sông Hương là vậy, là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc.” Đó là vẻ đẹp của bản hùng ca mà vẫn trữ tình, tha thiết. Sông Hương vì thế mà trở nên bất tử.
HOA TIÊU