Trung tâm gia sư bình thạnh nói về nghệ thuật của bài thơ Đất Nước

Trung tâm gia sư bình thạnh thấy rằng Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ trưởng thành trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thuộc tầng lớp thế hệ thơ trẻ. Thơ của ông đậm chất suy tư, cảm xúc dồn nén, có sự kết hợp giữa chất chính luận và trữ tình.Ông cũng là một trong số những nhà thơ thành công ở hai lĩnh vực: chính trị và nghệ thuật. Trong số những tác phẩm tiêu biểu của ông, có đoạn trích “Đất Nước” (thuộc bản trường ca “Mặt đường khát vọng”, sáng tác năm 1971 ở chiến khi Trị-Thiên) vừa kết hợp được tính chính trị khi thức tỉnh thế hệ trẻ ở vùng tạm chiếm, kêu gọi họ xuống đường đấu tranh, vừa có đặc sắc nghệ thuật cao.
Thứ nhất, cả bài thơ được viết theo hình thức tâm tình của đôi lứa đang yêu nhau. Người con trai con gái trò chuyện với nhau, nam nữ khi yêu thì họ hay nói về đất nước (dân tộc ta có truyền thống đặt lợi ích chung và hạnh phúc chung lên hạnh phúc riêng, không thể có hạnh phúc riêng nếu hạnh phúc chung không bền vững). Đất nước trở thành mối quan tâm hàng đầu của mọi lứa đôi. Nguyễn Khoa Điềm đã biến một vấn đề chính trị thành một dòng tâm sự dài. Vì thế mà sức truyền cảm của bài thơ trở nên mạnh mẽ hơn.

trung-tam-gia-su-binh-thanh-chia-se-anh-net-dep-doi-thuong
Thứ hai, vận dụng chất liệu văn hóa dân gian (ca dao, dân ca…) tạo ra không gian nghệ thuật riêng, đưa tâm hồn người đọc vào một thế giới mỹ lệ, bay bổng để thể hiện tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”, “Đất Nước của ca dao thân thoại”.
Trung tâm gia sư bình thạnh nhận thấy cách sử dụng chất liệu văn hóa dân gian sáng tạo, lúc gợi ra bằng một vài chữ:
Cha mẹ thương nhau bằng “gừng cay muối mặn”,
Người con gái trở về “nuôi cái cùng con”.
Lúc lại là hình ảnh:
“Miếng trầu” bây giờ bà ăn,
Em đánh rơi “chiếc khăn”.
Có khi nhắc lại cả câu:
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Chất dân gian thấm sâu vào tư tưởng và cảm xúc của tác giả, tạo tư duy nghệ thuật cho đoạn trích.
Cuối cùng, đoạn trích thể hiện đặc điểm của Nguyễn Khoa Điềm, kết hợp chính luận và trữ tình, suy tưởng và cảm xúc:
Chất chính luận nằm ở ý đồ của tác giả muốn kêu gọi thế hệ trẻ ở miền Nam xuống đường đấu tranh vì nền độc lập của dân tộc, hòa mình vào nhiệm vụ chung của đất nước để hoàn thành sứ mệnh của mỗi công dân trong công cuộc giữ gìn và dựng xây đất nước. Điều đó được triển khai một cách cụ thể và sâu sắc trong từng lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục, xác đáng và giọng điệu phù hợp.
Chất trữ tình thể hiện sự lãng mạn, bay bổng của văn hóa dân gian. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là cảm xúc của người nghệ sĩ đối với đất nước: yêu tổ quốc, văn hóa mình, yêu dân tộc mình. Trữ tình làm cho bài thơ như mềm hẳn ra, một cách nhẹ nhàng và dễ dàng đi sâu vào lòng người đọc, làm dấy lên, rung động tận gốc rễ những sợi dây tình cảm. Nó như những hạt giống được gieo trồng để đơm hoa kết trái, từ tình yêu những sự vật nhỏ bé sẽ trở thành tình yêu nước lớn lao, trở thành sức mạnh để giúp chúng ta vượt qua mọi khó khăn, làm giàu làm đẹp cho chính mình và cho tổ quốc thân yêu.

trung-tam-gia-su-binh-thanh-chia-se-anh-ruong-bac-thang

Trung tâm gia sư bình thạnh chia sẻ ảnh ruộng bậc thang

Chất suy tưởng, cảm xúc, phát hiện mới của tác giả torng những điều quen thuộc: cổ tích, ca dao, truyền thuyết…chứa đựng trong đó tâm sự, lối sống, quan niệm cuộc đời của nhân dân. Những phát hiện ấy không nói bằng những mệnh đề khô khan mà qua những hình ảnh thơ và cảm xúc của tác giả.
Trung tâm gia sư bình thạnh cho rằng Đất Nước là đề tài quen thuộc của thơ ca nghệ thuật. Chừng nào mỗi con người còn được sinh ra là con đẻ của một mảnh đất, một dân tộc thì chừng ấy người ta vẫn còn viết về mảnh đất, dân tộc đó.

Bài thơ “Đất Nước” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã góp thêm một thành công mới và độc đáo về đề tài đất nước bằng những sáng tạo mới mẻ và trải nghiệm của mình. Tư tưởng ấy đã trở thành bất hủ và còn đúng mãi với thời gian sau bao đời.

Tôi là Trần Lai hiện đang là Co-Founder của Gia Sư Minh Trí. Trong blog của mình tôi chia sẻ các phương pháp học tập hiệu quả, các bài văn hay, thông tin về tác giả, tác phẩm để quý thầy cô, quý phụ huynh và các em học sinh tham khảo. Hi vọng sẽ giúp ích cho quý độc giả

Trần Lai

Các bài viết khác...